Geleneksel Olmayan Para Politikaları ve Gölge Politika Faizi

Abstract

2007-2008 küresel finansal krizinin ardından birçok gelişmiş ülke merkez bankası parasal genişleme politikaları uygulamıştır. Bu politikalar sonucu ortaya çıkan kısa vadeli likidite bolluğu Türkiye dâhil olmak üzere gelişmekte olan ülkelere olan sermaye akımlarını artırmıştır. Artan sermaye girişleri ve bunun yol açtığı kredi genişlemesi ise finansal sistemde riskler (aşırı değerli kur, açık döviz pozisyonu, karşılıksız krediler, varlık balonları, ...) biriktirmiş ve makroekonomik istikrar ile fiyat istikrarını tehdit eder duruma gelmiştir. Bu risklerin azaltılması için TCMB makro ihtiyati olarak adlandırılan tedbirler almış ve bu amaçla yeni para politikası araçları tanımlayarak kullanmaya başlamıştır. Proje raporumuzda ilk olarak TCMB’nin 2001-2010 döneminde uyguladığı enflasyon hedeflemesi rejimi aktarılmıştır. Daha sonra TCMB’nin 2010 sonrası dönemde kullandığı geleneksel olmayan para politikası araçları tanıtılmış ve uygulamaları aktarılmıştır. Raporun devamında 2010 sonrası dönemde TCMB politikalarının tümünü yansıtan gölge faiz serisi lineer imputasyon yöntemi ve beklenti maksimizasyonu algoritması ile tahmin edilmiştir. Bu tahminlerde 2010 öncesi dönemde Merkez Bankası politika faizi ile ekonomideki çeşitli değişkenler arasındaki ilişki kullanılarak, 2010 sonrası dönemde bu değişkenlerin işaret ettiği faiz serisi hesaplanmaktadır. Elde edilen serinin 2016 yılı sonuna kadar TCMB’nin piyasayı fonladığı faizlerin ortalaması olan ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti (AOFM) ile yüksek oranda örtüştüğü, bu dönemden sonra ise AOFM’nin altında kaldığı görülmüştür. Bu seri proje yürütücüsüne ait web sitesinde paylaşıma da açılmıştır. Raporda ayrıca zamana göre değişen parametreli yapısal vektör otoregresyon (SVAR) yöntemi kullanılarak gölge faiz serisinin ülkedeki üretim ve enflasyon üzerinde 2010 yılı öncesi TCMB’nin ana enstrümanı olan politika faizine eşdeğer bir etki yaratabildiği tartışılmıştır. SVAR tahmininin devamında tarihsel ayrıştırma yöntemi uygulanarak üretim ve enflasyon verilerindeki dalgalanmalarda TCMB faizinin rolü ortaya konmuştur. Geleneksel olmayan para politikası araçlarının gölge faiz üzerindeki etkisi çeşitli grafikler ve regresyon yöntemi ile incelenmiş, para arzı üzerinde etkili olması beklenen başlıca araç olan zorunlu karşılık oranlarındaki değişimin istenilen ölçüde bir kredi daralmasına yol açmadığı sonucuna varılmıştır.