Türk Edebiyatında Klasik Algısı Üzerine Düşünceler

Abstract

Since Tanzimat period, one of the debates of Turkish literature has been, not to determine standart and definable criteria for the term of classic. Today, if you ask anybody the question “which classics do you read?”, the answer will not be from the Turkish classics. The first reason for this is, turkish classics are not considered in the context of world classics. In accordance with the canon debates, the questions of “what is a classic ” and “who identify these books”, are come up again in recent years. In this article, ideas about the questions “can we identify classics” and “do Turkish literature have classics” will be interpreted by the help of survey and inquiries done in years since the eighties by different institutions. The perception of classics in western literatures and interpretations about “who identify classics” also take part in the article. This is not for comparing Turkish and western literatures one to one, it is just for indicating similarities with the perception in Turkish literature. The debates of classics, started by Ahmet Mithat, were exacerbated by the intellectuals of that period around the questions of “do we have classics” and “what should we call classics”. In this context, because the period before the foundation of republic is not accepted as a classic period, it causes a “confuse” around the question of “what are the classics of Turkish literature”. In this article, it is emphasized that this “confuse” can also be seen the publishers’ perception of classics. It is also emphasized in the article that even if different groups accepted some books “important and great” without any debate, it is impossible to talk about a standart “classics” list for everyone unless the debates of canon/canons in Turkish literature settle down.

Klasik kavramı için tanımlanabilir ve standart ölçüler ortaya konamaması Tanzimat döneminden itibaren Türk edebiyatının tartışma konuları arasındadır. Bugün “hangi klasik eserleri okursunuz” sorusunu sorsanız alacağınız cevap genellikle Türk klasiklerinden olmaz. Bunun başta gelen sebebi, Türk edebiyatına ait eserlerin dünya klasikleri bağlamında değerlendirilmemeleridir. Bu çerçevede klasik eser nedir, bu eserleri kim belirler soruları kanon tartışmaları çerçevesinde son yıllarda yeniden gündeme gelmiştir. Bu yazıda, klasiğin tanımı yapılabilir mi ve Türk edebiyatının klasikleri var mıdır soruları, seksenli yıllardan günümüze çeşitli kurumlar tarafından yapılan anket ve soruşturmalar üzerinden yorumlanmaya çalışılacaktır. Batı edebiyatlarındaki klasik algısı ve klasik tanımlamasını kim/kimlerin belirlediği üzerine yorumlar da yazıda yer almaktadır. Bunun amacı, birebir bir karşılaştırma yapmak değil, Türk edebiyatındaki algı ile örtüşen noktalarda benzerliklere işaret etmektir. Ahmet Mithat’ın başını çektiği “klasikler tartışması”, dönem aydınları tarafından bizde klasik var mıdır, neyi klasik kabul etmeliyiz çerçevesinde bir dönem alevlenmiştir. Bu çerçevede Cumhuriyet öncesi dönemin klasik olarak kabul edilmemesi, Türk edebiyatının klasikleri hangileridir sorusu etrafında da bir “karmaşa”ya yol açmaktadır. Bu yazıda böyle bir “karmaşa”nın sadece yayınevlerinin klasik algısına bakarak bile görülebileceği vurgusu yapılmaktadır. Farklı kitlelerin tartışmasız kabul ettiği bazı “önemli ve büyük” eserler olsa da, Türk edebiyatında kanon/kanonlar tartışmaları durulmadıkça standart ve herkese hitap eden bir “klasikler” listesinden söz etmenin de mümkün görünmediği yazıda vurgulanan bir başka noktadır.