Türk Dillerinde Alomorfi Koşullanması

Abstract

In this paper, stem and affixal allomorphy observed in the segmental morphology and process morphology of Turkic languages is examined from a synchronic viewpoint. To date, Turkologists have generally dealt with affixal allomorphy in the frame of phonological conditions in their grammatical descriptions of Turkic languages. Morphological conditions, on the other hand, have been partly analysed on the basis of morphophonemes due to the phonological features they have. However, in the formation of allomorphy in Turkic languages, as in other World languages, morphological, lexical and even semantic conditions may be determining factors. Non-phonological conditions (especially lexical and semantic ones) are generally disregarded in the grammatical descriptions of Turkic languages, since they comprise asymmetric and non-generalized morphological processes. Therefore, this article, for the first time, will show some examples of lexically and semantically conditioned allomorphy which are detected in Older Turkic languages. All in all, this paper paying attention to contemporary linguistic approaches, suggests a methodological novelty for synchronic analysis of different types of stem and affixal allomorphy encountered in Turkic languages and dialects.

Bu makalede Türk dillerindeki parça ve işlem morfolojilerinde görülen gövde ve ek alomorfisi eş zamanlı bakış açısıyla ele alınmaktadır. Bugüne dek Türk dil ve lehçelerinin gramatikal tasvirlerinde genellikle ek alomorfisi fonolojik koşullar çerçevesinde ele alınmıştır. Morfolojik koşullar ise içerdikleri fonolojik koşullar nedeniyle morfofonemler temelinde kısmen ele alınmıştır. Ancak Türk dillerindeki alomorfinin oluşumunda, diğer dünya dillerinde olduğu gibi morfolojik, sözcüksel ve hatta semantik bir takım koşullar da belirleyici olabilmektedir. Fonolojik olmayan koşullar, (özellikle de sözcüksel ve semantik olanlar) asimetrik ve yeterince genelleşmemiş morfolojik süreçleri kapsadığı için Türk dillerinin gramatikal tasvirlerinde göz ardı edilmektedir. Bu nedenle ilk defa bu çalışmada çeşitli eski Türk dillerinden tespit edilen bazı sözcüksel ve semantik koşullu alomorfi örneklerine de yer verilecektir. Çalışma Türk dil ve lehçelerinde karşılaşılan gövde ve ek alomorfisinin çeşitli türlerini eş zamanlı olarak analiz etmede, dilbilimsel yaklaşımları dikkate alan metodolojik bir yenilik önermektedir.