Türkiye’de Uluslararası İlişkiler Eğitimi ve Oryantalizm: Disipline Eleştirel Pedagojik Bir Bakış

Abstract

Using a qualitative discourse analysis, this article aims at introducing the sub-discipline of Critical Pedagogy (CP) to the studies of International Relations (IR), incorporating the orientalist text analysis into CP and arguing over the orientalist texture of the undergraduate education of IR in Turkey. It is argued here that due to the Western-centrism of CP studies, they ‘forget’ to bring into question the orientalist tone of the standardized Western curricula, next to the main discussions of academic capitalism and neoliberal instrumentalization of education. Making an investigation of the curricula and the fundamental reading materials over ten selected IR programmes in Turkey, this article both recalls this need of orientalist inquiry in CP studies and provides a fresh perspective for the scholarly analysis of the IR education in Turkey. The findings suggest a non-critical reproduction of the Western literature for the Turkish IR as well as a continuation, if not reinforcement, of this literature by the Turkish-speaking academia. As a result, it is argued here that the orientalist subtext of concepts, including radical Islam, Jihadism, fundamentalism, Islamic terror, the Third World, underdevelopment, etc., has become a part of the IR literature in Turkey.

Niteliksel söylem analizi yönteminin kullanıldığı bu makale, Eleştirel Pedagoji (EP) alt-disiplinini Uluslararası İlişkiler (Uİ) çalışmaları ile tanıştırmayı, oryantalist metin analizini EP’ye dâhil etmeyi ve Türkiye’de lisans düzeyinde verilen Uİ eğitiminin oryantalist dokusunu tartışmaya açmayı amaçlamaktadır. Makalede, EP literatürün çoğunlukla Batılı kaynaklara dayalı olması nedeniyle, akademik kapitalizm veya eğitimin neoliberal araçsallaşması gibi alt-başlıklarının yanında, standardize edilmiş müfredatların Batı-merkezli ve oryantalist dokusunu tartışmaya açmayı ‘unuttuğu’ ileri sürülmüştür. Türkiye içinden seçilen on üniversitenin Uİ bölümlerinde takip edilen müfredatlar ve temel okuma metinleri incelenerek hem bu iddia ortaya konmakta hem de Türkiye’deki Uİ eğitimine EP bağlamında yeni bir yaklaşım sunulmaktadır. Elde edilen bulgular, güncel Uİ literatürünün orijinal dilindeki kullanımlarının, Türkiye Uİ lisans programlarında eleştirel olmayan bir yeniden-üretime tabi tutulduklarına ve Türkçe literatürün kendisinin de aynı üretimi temel alarak biriktiğine işaret etmektedir. Bunun bir neticesi olarak, makalede radikal İslam, Cihadizm, köktendincilik, İslami terör, üçüncü dünya, azgelişmişlik vb. kavramların da oryantalist içerikleri ile birlikte Türkiye Uİ dilinin bir parçası haline geldikleri gözlenmiştir.