1919 ve 1990 yılları arasında "Kürdistan"ın Ortadoğu'da sınırsallaş(ama)ması: Eleştirel jeopolitik bir yaklaşım

Abstract

Bu tez 1919 ve 1990 yılları arasında neden "Kürdistan" adı verilen belirli bir yapının Ortadoğu'da jeopolitik bir entite olarak ortaya çıkamadığının nedenlerini incelemektedir. Bunu yaparken, eleştirel jeopolitik yaklaşımını bir kuramsal çerçeve olarak kullanarak, bir taraftan Kürdistan'ın bir jeopolitik entite olarak sınırsallığının nasıl sürekli bir biçimde bozulduğuna ve yeniden tasarlandığına odaklanırken, diğer taraftan dört bölge devletinin, yani Türkiye, İran, Irak ve Suriye'nin ortaya koyduğu medeniyetçi ve ideolojik jeopolitik söylemleri analiz etmektedir. Buna göre ilk olarak iç faktörler olarak değerlendirilen Kürt kabileleri arasındaki geleneksel bölünme ve buna daha yakın zamanda eklenen sınırsal bölünmelerin, belirli ve sınırları tanımlanmış ortak bir Kürdistan söyleminin oluşumunu engellediği ileri sürülmüştür. İkinci olarak dış faktörler üzerinde durulmuştur. Bölge devletlerinin geliştirdiği politikalar ve jeopolitik söylemler onların toprak bütünlüğü konusunda hassasiyetini vurgularken ayrılıkçı herhangi bir politikaya izin verilmemesi sonucunu doğurmuştur. Son olarak iç ve dış faktörlerin bir araya gelmesi ile ortaya çıkan üçüncü bir neden de egemen devletler ve Kürt gruplar arasında geliştirilen işbirliği veya çatışma temelli çapraz sınır ötesi bağlardır. Buna göre bazı egemen devletler rakip devletlerin içindeki Kürt grupları kendi içlerindeki Kürt gruplara veya rakip devletin kendisine karşı kullanırken, bazı Kürt siyasi hareketleri de içlerinde bulundukları devletin gücünü zayıflatmak için rakip devletler ile işbirliği içine olmuştur. Bu sınır ötesi bağlantılar da ortak bir Kürdistan söyleminin önüne geçmiştir.

This thesis analyses the reasons of why a certain "Kurdistan" could not be established as a geopolitical entity within the Middle East between the years 1919 and 1990. By using critical geopolitics as the theoretical framework, the thesis focuses on the effects of continuous deterritorialization and reterritorialization of the Kurdistan as a geopolitical entity as well as civilizational and ideological geopolitical discourses developed by four states in the region, being Turkey, Iran, Iraq and Syria. A threefold argument is proposed to explain why an independent or an autonomous Kurdistan could not be formed at the chosen time frame. The internal factors underline the traditional tribal and more recent territorial divisions among the Kurdish tribes preventing the Kurds to establish a common geopolitical discourse describing a particular and territorially-defined "Kurdistan". The external factors emphasize the policies and geopolitical discourses developed by states to preserve their territorial integrity and to prevent any separatist tendency within their own states. Finally, the third set of factors cross-linked internal and external factors. It focuses on the cooperative and conflictual transversal connections between sovereign states and Kurdish political movements. Accordingly, some sovereign states tended to cooperate with the Kurdish groups of rival states in a way to undermine the power of the Kurdish groups within itself and some Kurdish political movements tended to cooperate with the neighboring state to undermine the power of the home state. All in all, the period between 1919 and 1990 witnessed the failure of the projects to establish an autonomous if not an independent Kurdistan.