Neresi Sıla, Neresi Gurbet? Amsterdam’daki Osmanlı Rumlarında Mekân ve Kimlik İlişkisi

Abstract

The city of Amsterdam housed a Greek Orthodox population coming from the Ottoman lands since the eighteenth century. One of the spheres closely related to the phenomena such as Europeanization, nationalism, and identity formation which was brought about by this migration was the concept of space in the imagination of these individuals. According to a perspective which contributed to the general wisdom about the Ottoman non-Muslims who went to Europe, the latter became aware of the intellectual currents such as the Enlightenment and nationalism. As such, beginning to formulate an alternative worldview to the Ottoman order, the Ottoman Greek Orthodox began to seek for an independent Greek state. If, then, what the concepts such as Europe, Ottoman Empire, Greece mean in the minds of these people, concepts which we can define relatively more easily today? Furthermore, that was the relationship between these entangled and separate spaces and the identity in the imaginations and actions of the individuals in question? Taking the Ottoman Greeks’ personal writings and the Ottoman, Dutch, and Greek archival resources at its center, this article analyzes the complex relationship between space and identity.

Amsterdam şehri, on sekizinci yüzyıldan itibaren Osmanlı topraklarından gelen bir Rum nüfusa ev sahipliği yapmıştır. Bu göçün beraberinde getirdiği Avrupalılaşma, milliyetçilik ve kimlik oluşumu gibi mefhumların yakından temas ettiği alanlardan biri de bu kişilerin muhayyilesindeki mekân kavramıdır. Avrupa’ya giden Osmanlı gayrimüslimleri hakkındaki genel algıya katkıda bulunan bir yaklaşıma göre, bu kişiler Avrupa’daki deneyimleri esnasında Aydınlanma ve milliyetçilik gibi fikir akımlarından haberdar olmuştur. Böylelikle zihinlerinde Osmanlı düzenine alternatif bir dünya görüşü oluşturmaya başlayan Avrupa’daki Osmanlı Rumları bağımsız bir Yunanistan devleti kurmanın yollarını aramaya başlamışlardır. Peki, bu kişilerin zihninde, günümüzde görece daha kolayca tanımlayabileceğimiz, Avrupa, Osmanlı, Yunanistan gibi kavramlar ne ifade ediyordu? Dahası, bu iç içe geçmiş ve farklı mekânlar ile söz konusu şahısların muhayyilelerindeki ve icraatlarındaki kimlik arasındaki ilişki nasıldı? Bu makale merkezine Amsterdam’daki Osmanlı Rumlarının kendi yazıları ile icraatlarını takip etmemizi mümkün kılan Osmanlı, Hollanda ve Yunan arşiv kaynaklarını alarak, mekân ve kimlik arasındaki sorunlu ilişkiyi incelemektedir.