Psikoterapi Araştırmalarında Konuşma Çözümlemesi: Yöntemsel Bir Gözden Geçirme

Abstract

Konuşma çözümlemesi sosyal bilimler içinde gelişme göstermiş, temel olarak doğal konuşmaları inceleyen ve konuşmacıların etkileşimlerine dair belirli özellikleri açığa çıkaran bir nitel araştırma yöntemidir. Psikoterapi araştırmaları nicel ve nitel pek çok farklı araştırma yöntemini kullanarak psikoterapi süreci ve etkililiğini belirleyen özellikleri anlamayı hedeflemiştir. Psikoterapide uzmanlar ve danışanlar arasındaki etkileşime dair öğeler bu özelliklerden biri olarak görülmüş ve konuşma çözümlemesi de psikoterapi araştırmalarında kullanılan yöntemlerden biri haline gelmiştir. Ülkemizde konuşma çözümlemesi sosyoloji, eğitim bilimleri ve psikolojinin çeşitli alt alanlarında bir araştırma yöntemi olarak daha bilinir olmakla birlikte psikoterapi araştırmaları özelinde konuşma çözümlemesinin ne tür sorulara cevap verebileceği ile ilgili Türkçe kaynak eksikliği bulunmaktadır. Bu nedenle bu yazı konuşma çözümlemesinin psikoterapi araştırmalarında nasıl kullanıldığı ile ilgili temel kuramsal ve yöntemsel konuları ve alan yazındaki çalışmaları gözden geçirmeyi amaçlamaktadır. Konuşma çözümlemesini kullanarak psikoterapi etkileşimlerini inceleyen çalışmalar yorumsamacı psikoterapi araştırmaları geleneği içinde değerlendirilmektedir. Konuşma çözümlemesi temel varsayımları ve kendine özgü analiz yöntemleri ile terapist ve danışanların psikoterapi sürecini ortak bir şekilde nasıl inşa ettikleri ve süreçteki değişimlerin hangi konuşma araçları yoluyla hayata geçirildiğine dair çıkarımlar yapmaya imkan vermektedir. Psikoterapi araştırmaları alan yazınında konuşma çözümlemesi kullanılarak yapılan çalışmalar pek çok sorunun cevabını aramaktadır. Şimdiye kadar yapılan araştırmaların terapötik müdahaleler, terapi ilişkisine dair öğeler ve psikoterapinin etkilerini anlamak gibi üç temel çalışma alanı etrafında şekillendiği söylenebilir. Bu yazıda da alan yazındaki bulguların özetlenmesiyle çalışmaların psikoterapi pratiğine dair çıkarımlarına yer verilmekte ve son dönemde ön plana çıkan araştırma eğilimlerinden söz edilmektedir. Aynı zamanda Türkçe bir psikoterapi kesitinin örnek analizine de yer verilmektedir. Son olarak, psikoterapide konuşma analizinin, bireysel ve kültürel olarak uyarlanmış psikoterapi uygulamalarına kayda değer katkıları olduğu sonucuna varılmıştır. Psikoterapide sonuç araştırmaları ve karma yöntemli araştırma tasarımlarının da gelecekte öne çıkacağı düşünülmektedir

Conversation analysis is a qualitative research method developed in social sciences that inspects naturally occurring conversations and reveals the particular characteristics of conversationalists’ interactions. Psychotherapy research aims to understand the features that determine the psychotherapy process and its effectiveness by using many different qualitative and quantitative research methods. The characteristics of interactions between psychotherapists and clients in psychotherapy are one of these features, and conversation analysis has become one of the methods used in psychotherapy research. Although conversation analysis in Turkey is better known as a research method in sociology, educational sciences, and various subfields of psychology, there is a lack of Turkish resources on the kind of questions conversation analysis can answer in psychotherapy research. Hence, the current article provides theoretical and methodological information about how conversation analysis is utilized in psychotherapy research and reviews the literature. Studies examining psychotherapy interactions using this method belong to the psychotherapy research tradition based on hermeneutics. Conversation analysis makes inferences about how therapists and clients jointly construct the psychotherapy process and how changes take place using its unique assumptions and analysis methods. In the psychotherapy research literature, conversation analysis studies have sought answers to many questions. The research hitherto has evolved around three main areas of study: therapeutic interventions, elements of the therapeutic relationship, and the effects of psychotherapy. In this paper, the literature findings are summarized and the implications of these studies for the practice of psychotherapy and recent research trends are touched upon. Furthermore, the analysis of a Turkish psychotherapy extract is illustrated. Finally, the article concludes that conversation analysis in psychotherapy makes noteworthy contributions to individually and culturally tailored psychotherapy practice. Research on psychotherapy outcomes and mixed-method designs are expected to become prominent in the future.