Türkiye Türkçesinde Ertelenmiş Çekim Eklerinin Dilbilimsel Analizi

Abstract

Bu makalede Türkiye Türkçesinde ek paylaşımı içeren ifadelerin dilbilimsel analizine odaklanılmaktadır. Türkiye Türkçesinde [[A ve B]-ler] gibi bir öbek, [[A-lar] ve [B-ler]] şeklindeki bir öbeğe anlamsal açıdan denk olabilmektedir. Burada [A ve B]-ler ifadesindeki çoğul eki, bağlaç ile bağlanmış olan ögelerin ikisini de anlamsal olarak etkilemektedir. Bu nedenle bu tip ifadelere ertelenmiş ekleme yapıları adı verilmiştir (Lewis, 1967). Ertelenmiş ekleme içeren öbekler ile ertelenmiş ekleme içermeyen öbekler arasındaki anlamsal denkliğin ne şekilde açıklanacağı sorusu, dilbilimsel analiz açısından önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Kornfilt’e (2012) göre bu anlamsal denkliği mümkün kılan şey, ertelenmiş ekleme yapılarının Sağa Budak Taşıma adı verilen bir işlem yardımı ile türetilmiş olmasıdır. Bu makalede Kornfilt’in taşıma işlemine dayanan bu analizine karşı çıkılacak ve ertelenmiş ekleme yapılarının, iki adı içeren bir bağlaç öbeğine çoğul ekinin doğrudan doğruya eklenmesinden ibaret olduğu iddia edilecektir. Özetle, [[A ve B]-ler] şeklindeki bir öbek ile [[A-lar] ve [B-ler]] şeklindeki bir öbek arasında herhangi bir türetimsel bağ kurulmasına gerek yoktur. Bu tezi savunmak için çoğul çekimli adların bağlanmasıyla oluşan yapıların ertelenmiş ekleme yapılarında gözlemlenmeyen bazı okumalara sahip oldukları gösterilecektir.

This paper focuses on the linguistic analysis of constructions involving affix sharing in Turkish. For instance, a phrase like [[A and B]-plural] in Turkish is understood to be semantically equivalent to a phrase of the form [[A-plural] and [B-plural]]. The plural marker in the expression [[A and B]-plural] is understood to affect both of the conjuncts semantically. This is why such constructions came to be called suspended affixation (Lewis, 1967). One important problem that such constructions raise for linguistic analysis is the task of accounting for the semantic equivalence between the constructions that involve suspension and those that do not. For Kornfilt (2012), this semantic equivalence is enabled by the fact that suspended affixation constructions are derived via Right Node Raising. This paper argues against Kornfilt’s movement-based analysis and claims that suspended affixation is obtained via direct merger of the plural morpheme with the coordinated expression. That is, it will be claimed that there is no need to derivationally relate [[A and B]-plural] and [[A-plural] and [B-plural]]. In order to defend this view, it will be shown that coordination of pluralized nouns gives rise to certain interpretations that suspended affixation lacks.