Türkiye'de Asgari Ücret ve İstihdam Teşviklerinin Firmaların İstihdam, Yatırım ve İhracat Kararlarına Etkisi

Abstract

Bu tez, hem düzenleyici hem de teşvik temelli ücret politikalarının, gelişmekte olan bir ekonomi bağlamında firma davranışı ve işgücü piyasası sonuçlarını nasıl şekillendirdiğini incelemektedir. Türkiye'ye ait kapsamlı idari mikro verilerden ve yarı-deneysel politika değişimlerinden faydalanarak, asgari ücret artışlarının ve istihdam teşviklerinin firma düzeyinde istihdam, sermaye birikimi, işgücü bileşimi ve ihracat davranışı üzerindeki etkileri araştırılmaktadır. İlk çalışmada, 2016 yılında gerçekleşen asgari ücret artışı yığılma ('bunching') tahmin yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular, istihdam üzerindeki etkinin özellikle asgari ücrete yakın dilimlerde yoğunlaştığını; bu etkinin en çok kayıtlı çalışanlar, düşük vasıflı bireyler ve gençler üzerinde olumsuz olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, yasal ücret tabanlarının etkisini değerlendirirken, ücret dağılımındaki heterojenliğin önemine işaret etmektedir. İkinci çalışmada, 2016 yılında yürürlüğe giren ve daha önce bu kapsama dahil olmayan mikro ölçekli firmalara işveren taraflı sosyal güvenlik primlerinde 6 puanlık bir indirim sunan teşvik uygulaması ele alınmaktadır. Bölgesel uygunluk farklarını kullanan bir farkların farkı yaklaşımıyla yapılan analiz, mikro firmaların anlamlı düzeyde istihdam artışıyla yanıt verdiğini, küçük ölçekli firmaların ise maddi duran varlık şeklindeki sermaye yatırımlarını ve sermaye–emek oranlarını artırdığını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, politika işgücü niteliğinde bir artışa yol açmamış, bu da yapısal dönüşüm sağlama açısından teşvik sınırlı etkisini gözler önüne sermiştir. Üçüncü çalışmada aynı teşvik uygulamasının ihracat davranışı üzerindeki etkisi incelenmektedir. Yapılan analiz, politikanın yoğun marjda—özellikle mikro firmalar için—ihracat performansını belirgin şekilde artırdığını göstermektedir. Buna karşın, politika yaygın marj üzerinde anlamlı bir etki yaratmamış; yani ihracat yapmayan firmaların uluslararası pazarlara girmesini teşvik etmemiştir. Genel olarak tez, ücret politikalarının finansal kısıt altındaki firmalarda istihdamı ve yatırımı etkili biçimde teşvik edebileceğini, ancak yapısal dönüşüm ve ihracat artışı gibi uzun vadeli hedefler için tamamlayıcı müdahaleler olmadan bu etkilerin sınırlı kalabileceğini ortaya koymaktadır.This thesis investigates how wage policies—both regulatory and incentive-based—shape firm behavior and labor market outcomes in a developing economy context. Using rich administrative microdata from Turkey and leveraging quasi-experimental variation, the study explores the effects of minimum wage hikes and employment subsidies on firm-level employment, capital accumulation, workforce composition, and export behavior. The first chapter analyzes the 2016 minimum wage hike using a bunching estimation framework. The results show that the employment effects are concentrated near the wage threshold, with negative impacts particularly evident among formal, low-skilled, and young workers. These findings underscore the importance of heterogeneity in the wage distribution when evaluating the impact of statutory wage floors. The second chapter explores the impact of a 2016 subsidy reform that extended a 6-percentage-point reduction in employer-side social security contributions to previously ineligible micro firms. Exploiting regional eligibility variation in a difference-in-differences design, the study finds that micro firms responded with significant employment gains, while small firms increased capital investment and capital–labor intensity in the form of tangible assets. However, the policy had no measurable effect on skill upgrading, highlighting its limits in fostering structural labor market transformation. The third chapter evaluates whether the same wage subsidy influenced export behavior. The analysis reveals that the policy significantly improved export performance along the intensive margin, particularly for micro firms. In contrast, the policy had no significant impact on the extensive margin, suggesting it did not induce non-exporting firms to enter foreign markets. Overall, the thesis shows that wage policies can effectively stimulate employment and investment in financially constrained firms, but their impact on structural upgrading and export expansion remains limited without complementary interventions. These findings inform labor market policy design in middle-income economies where informality, inequality, and productivity differentials continue to pose major challenges.