Şeyhülislam ailelerinin kültür ve sanat alanına katkıları

Abstract

Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan son dönemine kadar birçok farklı aile devletin önemli makamlarını uhdesinde bulundurmuştur. Bu alanlardan biri de ilmiye sınıfıdır. Yüzyıldan yüzyıla değişiklik göstermekle birlikte belli başlı aileler, ilmiye sınıfındaki makamlara çok sayıda devlet adamı yetiştirmiş, aynı aileye mensup birçok kişi şeyhülislamlık, kazaskerlik, kadılık ve müderrislik makamlarına erişerek görev yapmıştır. Bu ailelerden yetişen hemen herkesin ilmiye sınıfındaki mesleklere yöneldiği, faklı alanlara yönelimin yok denecek kadar az olduğu anlaşılmaktadır. Yine bu ailelere mensup kişiler gerek sosyal çevreleri gerekse bulundukları makamın etkisi ile yalnızca mesleklerini ifa etmekle kalmamış aynı zamanda kültürel ve sanatsal faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu alanlardan biri de şiir ve edebiyattır. Bu meşguliyet kimi zaman bilfiil sanat icra etmek şeklinde, kimi zaman sanatçıları himâye etmek şeklinde kendini gösterir. Şeyhülislam aileleri ele alındığında, bizzat şiir yazıp mürettep divanlar kaleme alan çok sayıda şeyhülislam, kazasker, kadı ve müderrislerin bulunduğu görülür. Diğer yandan bu kimseler İstanbul'da yahut görev yaptıkları diğer şehirlerde şiirin ve şairin destekçisi ve koruyucusu olmuş, hâmîlik rolünü üstlenmişlerdir. Bazı şeyhülislam ailelerindeki şiir ve edebiyata olan bu ilgi ve merakın tıpkı meslekler gibi, kuşaktan kuşağa aktarılarak devam ettiği görülmüştür. Şeyhülislam aileleri ve onların edebiyata katkılarını bütün olarak görmek maksadı ile hazırlanan bu çalışmada şeyhülislam aileleri soyağaçları çıkarılmak suretiyle incelenmiş ve bu ailelere mensup kişilerin hem şairlikleri hem de kendilerine takdim edilen şiirler üzerinden hamilikleri hakkında değelendirmeler yapılmıştır.

In Ottoman Empire, there were some particular families whose members took charge in lots of significant public authorities including specifically "ilmiyye" class. Even though there was a change on which family was dominant in time, these particular families raised many statesman for "ilmiyye" class. Many people members of a specific family served as shaykh al-Islam, kadi-ul asker, kadi and mudarris. When the occupational preferences of the people belonging to these families called also as "Shaykh al-Islam families" are examined, it is observed that almost all of them were oriented to the professions in the "ilmiyye" class and barely orientation to other fields. Statesman members of a "Shaykh al-Islam family" were not only involved in their professional works but they also perform in the field of culture and arts with the affect of their social sphere and their jobs. One of the main activities performed by these men was poetry and literature which have great importance in Ottoman Empire. Whilst sometimes this perform has been reflected in the form of real performance by themselves, sometimes it has been reflected as patronage of artists. In other words, there was a number of men in "Shaykh al-Islam family" wrote poem, arranged "divan" and made huge contribution to literature and artists as patronage wherever they worked. There is a fact that this interest and contribution to literature and arts of some "Shaykh al-Islam families" had passed down in their generations. In this study, "Shaykh al-Islam families" were examined by drawing their pedigree. Besides, these families were evaluated regarding to their members' poems and patronage roles over the poems both they wrote and presented to them.